นครปฐม : ศูนย์กลางพุทธเถรวาทในอาณาจักรทวารวดี

บทคัดย่อ

ในทางภูมิศาสตร์และวัฒนธรรมทางพระพุทธศาสนาที่ปรากฏอยู่ตามภูมิภาคต่าง ๆ ของประเทศไทยในปัจจุบัน  สะท้อนให้เห็นถึงความสำคัญทางพระพุทธศาสนาต่อวิถีชีวิตของคนที่อยู่อาศัยในอาณาบริเวณนี้ เป็นระยะเวลาอันยาวนาน พัฒนาการทางพระพุทธศาสนาเกิดจากการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมที่เกิดขึ้นระหว่างกลุ่มคนต่าง ๆ ที่อยู่ร่วมกัน  ซึ่งไม่ได้เพียงมีการติดต่อกันในเชิงการค้าขายเท่านั้น  แต่ยังรับเอาวัฒนธรรมอื่น ๆ เข้ามาด้วย           

            พระพุทธศาสนาไม่ได้มีแหล่งกำเนิดอยู่ในประเทศไทย แต่เป็นศาสนาที่เข้ามาสู่ประเทศไทยจากแหล่งภายนอก  ซึ่งพบว่าพระพุทธศาสนาได้เผยแผ่เข้ามาสู่ดินแดนสุวรรณภูมิตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๓ ตามหลักฐานข้อมูลทางเอกสารวิชาการและข้อมูลทางโบราณคดีพบว่ามีอยู่สองนิกายหลักคือนิกายเถรวาทและนิกายมหายาน  ซึ่งทั้งสองนิกายนี้ถือกำเนิดขึ้นในประเทศอินเดียหลังจากที่พระพุทธเจ้าปรินิพานแล้ว เมื่อพระพุทธศาสนาได้แยกออกเป็นสองนิกายดังกล่าว  ทำให้แต่ละนิกายแผ่ขยายออกไปยังประเทศต่าง ๆ สำหรับพระพุทธศาสนาที่เข้ามาสู่ดินแดนสยามหรือประเทศไทยในปัจจุบันนี้

            สมัยทวารวดี  พระพุทธศาสนาได้เจริญรุ่งเรืองในช่วงพุทธศตวรรษที่  ๑๑ – ๑๖  สันนิษฐานว่าศูนย์กลางอาณาจักรทวารวดีน่าจะอยู่ในบริเวณจังหวัดนครปฐม ราชบุรี  สุพรรณบุรี ในปัจจุบัน  ซึ่งมีหลักฐานทางโบราณคดีทางพระพุทธศาสนาที่สำคัญ  เช่น  ธรรมจักรกับกวางมอบ  เสาเสมาศิลา  พระพุทธรูปศิลาขาว  พระปฐมเจดีย์  เจดีย์จุลประโทน  เป็นต้น

        เมื่อพิจารณาลักษณะทางภูมิศาสตร์  ลักษณะทางสถาปัตยกรรมและศิลปกรรมจากหลักฐานโบราณคดีรวมทั้งจำนวนศิลปวัตถุเด่น ๆ ที่พบในเมืองนครปฐมโบราณ  เช่น  ศิลาธรรมจักร  ทำให้นักวิชาการ ต่างสันนิษฐานให้เมืองนครปฐมโบราณเป็นศูนย์กลางของรัฐทวารวดีและน่าจะเป็นศูนย์กลางของพระพุทธศาสนาที่สำคัญที่สุดของอารยธรรมทวารวดีด้วย