จุดเน้นเชิงสาระและจุดเน้นเชิงกระบวนการของโรงเรียนสิ่งแวดล้อมศึกษา เพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน: กรณีศึกษาวิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศของ โรงเรียนประดู่แก้วประชาสรรค์ จังหวัดสุรินทร์

อนุรักษ์  นิลหุต; เจษฎา  ลาภจิตร; สุมาลี  วงค์หอม; สุจิตรา  สังข์เงิน; มนทกานต์  จารัตน์; สุนันทา  ศิลปวิเศษ

doi:10.14456/jasrru.2025.19

ผู้แต่ง

อนุรักษ์ นิลหุต ครูโรงเรียนประดู่แก้วประชาสรรค์ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุรินทร์
เจษฎา ลาภจิตร ผู้บริหารโรงเรียนประดู่แก้วประชาสรรค์ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุรินทร์
สุมาลี วงค์หอม ครูโรงเรียนประดู่แก้วประชาสรรค์ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุรินทร์
สุจิตรา สังข์เงิน ครูโรงเรียนประดู่แก้วประชาสรรค์ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุรินทร์
มนทกานต์ จารัตน์ ครูโรงเรียนประดู่แก้วประชาสรรค์ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุรินทร์
สุนันทา ศิลปวิเศษ ผู้บริหารโรงเรียนประดู่แก้วประชาสรรค์ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาสุรินทร์

DOI:

https://doi.org/10.14456/jasrru.2025.19

คำสำคัญ:

จุดเน้นเชิงสาระ, จุดเน้นเชิงกระบวนการ, สิ่งแวดล้อม, การพัฒนาที่ยั่งยืน

บทคัดย่อ

บทความนี้ประกอบไปด้วย ความหมาย พัฒนาการของสิ่งแวดล้อมศึกษา ตลอดจนจุดเน้นเชิงสาระและจุดเน้นเชิงกระบวนการที่ส่งเสริมการขับเคลื่อนโรงเรียนสิ่งแวดล้อมศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน การศึกษาครั้งนี้ใช้โรงเรียนประดู่แก้วประชาสรรค์ จังหวัดสุรินทร์เป็นกรณีศึกษา เนื่องจากเป็นโรงเรียนที่ได้รับรางวัลชนะเลิศด้านการดำเนินงานสิ่งแวดล้อมศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนในบริบทโรงเรียนขนาดเล็ก โดยองค์ประกอบของบทความวิชาการนี้ เป็นผลลัพธ์จากวัตถุประสงค์ของคณะผู้เขียนที่ต้องการศึกษาการเปลี่ยนแปลงของโรงเรียนสิ่งแวดล้อมศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน และถอดหลักการวิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศของการดำเนินงานโรงเรียนสิ่งแวดล้อมศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนในบริบทโรงเรียนแห่งนี้ ผ่านวิเคราะห์จุดเน้นเชิงสาระและจุดเน้นเชิงกระบวนการตามแนวคิดวิจัยการออกแบบ

Downloads

References

กรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม (2567) แนวทางการดำเนินงานโรงเรียนอีโคสคูล [ออนไลน์].แหล่งที่มา: https://eservice.dcce.go.th/storage/Media/C202109015274.pdf

กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. 2555. แนวทางสร้างสรรค์ Eco School โรงเรียนสิ่งแวดล้อมศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน.[ออนไลน์].แหล่งที่มา: https://datacenter.dcce.go.th/media/36848/development-resize.pdf

กิตติยา ฤทธิภักดี. (2567). การพัฒนารูปแบบการจัดการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมศึกษาโดยใช้การเรียนรู้แบบ สร้างสรรค์และชุมชนเป็นฐานสำหรับนักศึกษาอนุปริญญา. วารสารสังคมศาสตร์และวัฒนธรรม, 8(12), 83-95. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/JSC/article/view/278969

เกษม จันทร์แก้ว. (2525). หลักการสิ่งแวดล้อมศึกษา [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.

จีระวรรณ เกษสิงห์. (2566). สิ่งแวดล้อมศึกษาเพื่อสร้างสรรค์ผู้นำการเปลี่ยนแปลง. จรัลสนิทวงศ์การพิมพ์.

จีระวรรณ เกษสิงห์, พงศ์ประพันธ์ พงษ์โสภณ, ชาตรี ฝ่ายคำตา, บุญเสฐียร บุญสูง, และต้องตา สมใจเพ็ง(2568). การพัฒนาทักษะการจัดการเรียนรู้เรื่องสิ่งแวดล้อมของนิสิตครูวิทยาศาสตร์ด้วยต้นแบบการจัดการเรียนรู้เชิงรุกด้านสิ่งแวดล้อม. วารสารพัฒนาการเรียนการสอน มหาวิทยาลัยรังสิต, 19(1), 168-185. https://jrtl.rsu.ac.th/volume/19/number/1/article/396

จีระวรรณ เกษสิงห์, สุชาวดี เกตชนก และศรายุทธ ชาญนคร. (2023). สมรรถนะการปฏิบัติเพื่อสิ่งแวดล้อม: มุมมองใหม่ของผลลัพธ์การเรียนรู้ด้านสิ่งแวดล้อมศึกษา. วารสารศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี, 34(1), 1–19.

ชาตรี ฝ่ายคําตา, ณภัทร สุขนฤเศรษฐกุล, สหรัฐ ยกย่อง, พงศธร ปัญญานุกิจ, ธาฤชร ประสพลาภ, กนกเทพ เมืองสง, จินทิมา นิลอุบล, และณมน น่วมเจริญ. (2565). แนวคิดสะเต็มบีซีจีเพื่อการศึกษา. วารสารหน่วยวิจัยวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และสิ่งแวดล้อมเพื่อการเรียนรู้, 13(2), 344-362.

ณัฐฐศรัณฐ์ พรหมเผ่า. (2567). รูปแบบการบริหารความร่วมมือพหุภาคีเพื่อพัฒนาศูนย์การเรียนรู้สิ่งแวดล้อมศึกษา โรงเรียนบ้านน้ำมิน สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาพะเยา เขต 2. วารสารวิจยวิชาการ, 7(4), 131-148. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/jra/article/view

ณัฐพงศ์ อิ่มใจ, นิวัตต์ น้อยมณี, และอัศวิน เสนีชัย. (2567) การบริหารเชิงกลยุทธ์ของผู้บริหารสถานศึกษาที่ส่งผลต่อการดำเนินงานโรงเรียนสิ่งแวดล้อมศึกษา สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษากรุงเทพมหานคร เขต 2. Journal of Education and Innovation, 26(3), 246-260. https://so06.tci-thaijo.org/index.php/edujournal_nu/article/view/266054.

ตะวัน จำปาโพธิ์. (2563). การพัฒนากิจกรรมสิ่งแวดล้อมศึกษา สําหรับนักศึกษาปริญญาตรี มหาวิทยาลัยราชภัฏชัยภูมิ. วารสารสถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏชัยภูมิ, 2(2), 81-92. https://so10.tci-thaijo.org/index.php/rdicpru/article/view/203/149

น้ำชีเอ่อล้น หลากท่วมสุรินทร์ หนักสุดรอบ 40 ปี เร่งอพยพชาวบ้าน.ประชาชาติธุรกิจ. (2564). ประชาชาติธุรกิจออนไลน์. https://www.prachachat.net/general/news-1074264

นินท์รพัทธ พรหมฤทธิ์, กนกรัตน์ รัตนพันธุ์, สุวิทย์ จิตรภักดี, และอุมาพร มุณีแนม. (2564). การพัฒนา หลักสูตรสิ่งแวดล้อมศึกษาเพื่อการจัดการขยะมูลฝอยสำหรับนักเรียนระดับชั้นมัธยมศึกษา ปีที่ 1: กรณี ศึกษาโรงเรียนเสม็ดจวนวิทยาคม อำเภอทุ่งใหญ่ จังหวัดนครศรีธรรมราช. วารสารวิชาการสถาบันการอาชีวศึกษาเกษตร, 5(1), 9-27.

พลพิพัฒน์ วัฒนเศรษฐานุกุล, สิรินธร สินจินดาวงศ์, และชัยวิชิต เชียรชนะ. (2567). แนวทางการบริหารที่ส่งเสริมความสำเร็จของโรงเรียนสิ่งแวดล้อมศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษากรุงเทพมหานคร เขต 2. วารสารการจัดการสิ่งแวดล้อมและความยั่งยืน, 20(1), 28-45. https://doi.org/10.14456/jesm.2024.2

พิชญา ปิยจันทร์. (2560). สิ่งแวดล้อมศึกษา: กระบวนการเรียนรู้ผ่านการลงมือทำอย่างเท่าเทียม. Thai Environment, 21(3), 38-42. https://digital.car.chula.ac.th/cuej/vol21/iss3/6

พิมพาวรรณ สืบสายทองคำ, ภัสยกร เลาสวัสดิกุล, และสรรชัย ชูชีพ. (2567). การศึกษาความต้องการ จำเป็นของการดำเนินงานโรงเรียนมาตรฐานสิ่งแวดล้อมศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนของสถานศึกษา สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาลพบุรี เขต 2. Lawarath Social E-Journal,6(1), 45-60. https://so04.tci-thaijo.org/index.php/lawarathjo/article/view/267373/183614

รัตติกร โสมสมบัติ, อุทัย บุญประเสริฐ, และพิณสุดา สิริธรังศรี. (2563). รูปแบบการส่งเสริมการจัดการ เรียนรู้สิ่งแวดล้อมศึกษา เพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืนในวิทยาลัยอาชีวศึกษาเอกชน. วารสารสันติศึกษา ปริทรรศน์ มจร, 8(3), 1125-1137.

เลเกีย เขียวดี. (2563). การพัฒนาคุณลักษณะการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม โดยใช้ฐาน กิจกรรมการเรียนรู้กระบวนการสิ่งแวดล้อมศึกษาของนักศึกษาครูสังคมศึกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร. วารสารครุศาสตร์ คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏ กำแพงเพชร, 5(9), 60-72. https://so08.tci-thaijo.org/index.php/EJFE/article/view/919/683

วินัย วีระวัฒนานนท์. (2532). กระบวนการสิ่งแวดล้อมศึกษา. โอเดียนสโตร์.

ศศิธร บุตรเมือง. (2562). การสร้างและพัฒนารูปแบบการบริหารสถานศึกษาสำหรับเสริมสร้างพฤติกรรมที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในโรงเรียนบ้านสันดาป. สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสมุทรสาคร. http://www.ska2.go.th/reis/data/research/25611231_112520_2243.pdf

ศิริขวัญ เจริญขุน. (2567). การประชุมเชิงปฏิบัติการเพื่อขับเคลื่อนแผนการลดก๊าซเรือนกระจกให้แก่ผู้แทนจากโรงเรียนระดับมัธยมศึกษา/สถานศึกษา [เอกสารประกอบการบรรยาย]. สำนักงานทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดสุรินทร์

สุรินทร์ ร้อนหนักมาก อุณหภูมิทะลุ 41 องศาฯ. (2555). ไทยรัฐออนไลน์. https://www.thairath.co.th/news/local/494244

สุรินทร์เจอแล้งแหล่งน้ำแห้งขอด เกษตรกรหวั่นวัวควายขาดน้ำ ย้ำขอให้งดทำนาปรัง. (2567). ไทยรัฐออนไลน์. https://www.thairath.co.th/agriculture/agricultural-products/2770300

สุริยะ คุณวันดี, และจีระวรรณ เกษสิงห์. (2566). การศึกษาประสบการณ์ด้านสิ่งแวดล้อม และสมรรถนะการปฏิบัติเพื่อสิ่งแวดล้อม ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ในจังหวัดชัยภูมิ. วารสารพัฒนาการเรียนการสอน มหาวิทยาลัยรังสิต, 18(2), 179-195.

สุวิมล ว่องวาณิช, อลิศรา ชูชาติ, และประวิต เอราวรรณ์. (2539). การสังเคราะห์งานวิจัยด้านสิ่งแวดล้อม ศึกษาของประเทศไทย [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.http://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/6808

สุวิมล ว่องวาณิช. (2566). การวิจัยออกแบบทางการศึกษา (พิมพ์ครั้งที่ 3). สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์.

อาทิตยา ขาวพราย, และวารีรัตน์ แก้วอุไร. (2563). การพัฒนาหลักสูตรตามแนวคิดการจัดการเรียนการสอนตามสภาพจริง เพื่อเสริมสร้างความสามารถในการจัดการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมศึกษา สำหรับนักศึกษาครู มหาวิทยาลัยราชภัฏ. วารสารศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร, 22(3), 308-323. https://so06.tcithaijo.org/index.php/edujournal_nu/article/download/152856/165384/846127

อิทธิศักดิ์ จิราภรณ์วารี และศุภกฤต ทวีสง่า. (2022). ประเทศไทยกับการพัฒนาอย่างยั่งยืน. วารสารบริหารการพัฒนานวัตกรรมเชิงบูรณาการ, 2(2), 1–15.

Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). (2021). Summary for policymakers. In Climate change 2021: The physical science basis. contribution of working group I to the sixth assessment report of the intergovernmental panel on climate change.

Jensen, Bjarne Bruun & Schnack, Karsten. (1997). The action competence approach in environmental education. Environmental Education Research, 3(2). 163–178. https://doi.org/10.1080/13504620600943053

Leknoi, U., Painmanakul, P., Chawaloesphonsiya, N., Wimolsakcharoen, W., Samritthinanta, C., & Yiengthaisong, A. (2024). Building sustainable community: Insight from successful waste management initiative. Resources, Conservation & Recycling Advances, 24, 200238.

Moen, Ronald, & Clifford, Norman (2006). Evolution of the PDCA cycle. https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=5cdace7ffe036230590d6aa752fcde9ce442a2bf

UNESCO. (1980). Environmental education in the Light of the Tbilisi conference. UNESCO, Paris, France

UNESCO. (2015). Transforming our world: The 2030 agenda for sustainable development. https://sdgs.un.org/2030agenda

Van den Akker, J. (1999). Principles and methods of development research. Design approaches and tools in education and training (1-14). Springer Netherlands.