เครือข่ายวัดพรหมราชกับการใช้ทุนทางวัฒนธรรมในการอนุรักษ์ประวัติศาสตร์ และส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่น

บทคัดย่อ

ความเข้มแข็งของชุมชนที่มาพร้อมกับทุนทางวัฒนธรรมจากบรรพบุรุษ ไม่เพียงเสริมสร้างความภาคภูมิใจในรากเหง้าและเอกลักษณ์ดั้งเดิม แต่ยังเป็นรากฐานสำคัญในการพัฒนาและยกระดับคุณภาพชีวิตของสมาชิกให้ดียิ่งขึ้น บทความชิ้นนี้จึงต้องการศึกษาการสร้างเครือข่ายและการมีส่วนร่วมของชุมชนวัดพรหมราช อำเภอปักธงชัย จังหวัดนครราชสีมา ในการใช้ทุนทางวัฒนธรรม-สังคมเพื่ออนุรักษ์ประวัติศาสตร์และส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยกำหนดวิธีการเก็บรวมรวมเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) จากการสังเกตการณ์แบบไม่มีส่วนร่วมและการสัมภาษณ์กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญ ประกอบด้วย เจ้าอาวาสและคณะกรรมการวัดพรหมราช ผู้นำชุมชน พร้อมด้วยกลุ่มสตรีคุณธรรมวัดพรหมหราช และใช้แนวคิดการมีส่วนร่วมของชุมชน (Community Participation) ร่วมกับแนวคิดทุนทางวัฒนธรรมและทุนทางสังคม (Cultural and Social Capital) มาเป็นกรอบในการศึกษาปรากฏการณ์ ผลการศึกษาพบว่า 1) เครือข่ายวัดพรหมราชเกิดขึ้นจากความปรารถนาและวิสัยทัศน์ของพระครูโกศลธรรมวิบูล รองเจ้าคณะอำเภอปักธงชัย เจ้าอาวาสวัดพรหมราชที่ต้องการเก็บรักษามรดกทางวัฒนธรรม (โบราณสถาน โบราณวัตถุ) และเครื่องมือหัตถกรรมพื้นบ้านให้คงอยู่สืบชั่วลูกชั่วหลาน จึงได้ประสานความร่วมมือกับทางผู้นำชุมชน ชาวบ้าน และหน่วยงานภาครัฐอย่างกระทรวงวัฒนธรรมในการจัดสร้างศูนย์การเรียนรู้วัดพรหมราชเพื่อใช้เป็นพื้นที่ในการเผยแพร่ประวัติศาสตร์และองค์ความรู้พื้นถิ่น 2) การใช้ทุนทางวัฒนธรรมและทุนทางสังคมในการส่งเสริมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์และอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นของเครือข่ายวัดพรหมราชปรากฏให้เห็นในสองมิติ หนึ่งคือการก่อตั้งพิพิธภัณฑ์วัดพรหมราชซึ่งภายในมีการจัดแสดงแท่นหินสลัก กระโถน หม้อ ไหชนิดต่าง ๆ อาวุธโบราณ และชุดกระปุกลูกจันที่ถูกส่งทอดและค้นพบภายในชุมชนเพื่อบอกเล่าวิถีชีวิตและความเป็นมาดั้งเดิม สองคือการรวมตัวของกลุ่มสตรีคุณธรรมวัดพรหมราชที่ได้นำอาหารขึ้นชื่อของชุมชนอย่างพล่าหมี่และข้าวโป่งปักธงชัย มาพัฒนาเป็นสินค้าโอทอป (OTOP) เพื่อสร้างรายได้ให้แก่สมาชิก