การวิเคราะห์ข้อมูลการวิจัยเชิงคุณภาพแบบการวิเคราะห์แก่นสาร: แนวทางปฏิบัติสำหรับนักวิจัยใหม่
คำสำคัญ:
การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ, การวิเคราะห์แก่นสาร, การวิเคราะห์เนื้อหา, แบบจำลองมโนทัศน์, การสร้างกรอบมโนทัศน์บทคัดย่อ
การวิเคราะห์แก่นสาร (thematic analysis) เป็นวิธีการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพรูปแบบหนึ่งที่ได้รับความนิยมเพิ่มมากขึ้นในปัจจุบัน การวิเคราะห์แบบนี้มีกระบวนการและขั้นตอนที่มีความเฉพาะเจาะจงเป็นของตนเองที่นักวิจัยเชิงคุณภาพสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในโครงการวิจัยเชิงคุณภาพยุทธศาสตร์ต่าง ๆ
ได้ตามความเหมาะสม อย่างไรก็ตามแม้ว่าเมื่อเปรียบเทียบกับการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis: CA) แล้วจะมีความแตกต่างกันแต่มีหลายส่วนที่คล้ายคลึงกัน จึงมักจะมีความสับสนกันซึ่งมักเกิดขึ้นกับนักวิจัยใหม่หรือนักวิจัยที่ปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์จากเดิมมาเป็นนักวิจัยเชิงคุณภาพ บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์ที่จะนำเสนอแนวคิดและแนวทางปฏิบัติในการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพแบบการวิเคราะห์แก่นสาร สำหรับนักวิจัยใหม่หรือนักวิจัยที่ปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์มาเป็นนักวิจัยเชิงคุณภาพสามารถนำไปใช้ในการดำเนินโครงการวิจัยของตนได้ วิธีการศึกษาดำเนินการโดยการทบทวนวรรณกรรมแบบไม่ใช้ระบบ (non-systematic literature review) โดยทำการทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องแล้วสกัดข้อมูลออกมาใช้เป็นฐานในการเขียนบทความนี้ ขอบเขตของการศึกษาประกอบด้วย บทนำ เพื่อนำเสนอที่มา และความสำคัญของประเด็นที่
จะศึกษา วิธีการศึกษาและขอบเขตของการศึกษา การทบทวนวรรณกรรมประกอบด้วย แนวคิดเกี่ยวกับการวิเคราะห์แก่นสาร ส่วนประกอบสำคัญของการวิเคราะห์แก่นสาร กระบวนการและขั้นตอนการวิเคราะห์
แก่นสาร ปัญหาและข้อควรคำนึงในการดำเนินการวิเคราะห์แก่นสาร องค์ความรู้ใหม่ที่ได้จากการศึกษาครั้งนี้ สรุปผลการศึกษา และข้อเสนอแนะ การศึกษาครั้งนี้พบว่ากระบวนการและขั้นตอนในการวิเคราะห์แก่นสาร ประกอบด้วย ขั้นตอนที่สำคัญหกประการคือ (1) การระบุข้อความอ้างอิงจากเนื้อหา (selection of quotations) (2) การกำหนดคำสำคัญ (keywords) (3) การกำหนดรหัส (coding) (4) การกำหนดสาระของเนื้อหา (themes) (5) การสร้างมโนทัศน์ (conceptualization) และ (6) การพัฒนาแบบจำลองมโนทัศน์ (development of conceptual model) อันถือว่าเป็นผลของการวิเคราะห์ข้อมูลที่เป็น ผลของการวิจัย เนื่องจากการวิเคราะห์แก่นสารกับการวิเคราะห์แก่นสารกับการวิเคราะห์เนื้อหามีความคล้ายคลึงกันหลายประการและยังมีความแตกต่างกันหลายประการเช่นกัน เพราะฉะนั้น นักวิจัยควรศึกษาแนวคิดและกระบวนการขั้นตอนในการวิเคราะห์แก่นสารอย่างลึกซึ้งก่อนตัดสินใจเลือกใช้การวิเคราะห์แก่นสารเป็นวิธีการวิเคราะห์ข้อมูลในโครงการวิจัยเชิงคุณภาพของตน
References
Chun Tie, Y., Birks, M., & Francis, K. (2019). Grounded theory research: A design framework for novice researchers. SAGE open medicine, 7, 2050312118822927.
นีธรา มีจันทร์, อุรศรี อิ่มสมบูรณ์, จิตติมา มโนนัยบาร์ทเล็ทท์ และ กฤชชัย อนรรฆมณี. (2565). มุมมองของบุคลากรสุขภาพต่อการเกิดพลัดตกหกล้มของผู้ป่วยที่เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล การศึกษาเชิงคุณภาพ ณอาคารสมเด็จพระเทพรัตน์ โรงพยาบาลรามาธิบดี. วารสาร Mahidol R2R e-Journal, 9(3), 51-65.
Dhillon, P. (2022). How to write a good scientific review article. The FEBS Journal, 289(13), 3592-3602.
Green, B. N., Johnson, C. D., & Adams, A. (2006). Writing narrative literature reviews for peer-reviewed journals: secrets of the trade. Journal of chiropractic medicine, 5(3), 101-117.
Ferrari, R. (2015). Writing narrative style literature reviews. Medical writing, 24(4), 230-235.
Huelin, R., Iheanacho, I., Payne, K., & Sandman, K. (2015). What’s in a name? Systematic and non-systematic literature reviews, and why the distinction matters. The evidence, 34-37.
Rahman, A., Zulkifle, M., Aslam, M., & Khan, M. R. (2019). Components of Writing a Review Article. Journal of Integrated Community Health (ISSN 2319-9113), 8(1), 8-12.
จำเนียร จวงตระกูล, นพพงศ์ เกิดเงิน, ตระกูล จิตวัฒนากร, และภาวัช ครูซ. (2566). แนวทางการเขียนบทความวิชาการเพื่อตีพิมพ์ในวารสารทางวิชาการสำหรับนักวิชาการใหม่. วารสารวิชาการการตลาดและการจัดการ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี, 10(1), 1-19.
จำเนียร จวงตระกูล, ศิวะพร ภู่พันธ์, อุทัย อันพิมพ์ และอารี ผสานสินธุวงศ์. (2566). การใช้การวิจัยเชิงคุณภาพยุทธศาสตร์การศึกษาเพื่อสร้างทฤษฎีจากข้อมูลในงานรัฐประศาสนศาสตร์: การทบทวนวรรณกรรมแบบไม่ใช้ระบบ. PAAT Journal, 5(10), 7-34.
จำเนียร จวงตระกูล, กล้าหาญ ณ น่าน และ พ.ต.ต.อรรถพล ศิริลัทธยากร. (2566). การนำการวิจัยแบบการทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบไปใช้ในการวิจัยทางรัฐประศาสนศาสตร์ในประเทศไทย. PAAT Journal, 5(9), 1-23.
Kitchenham, B., Brereton, O. P., Budgen, D., Turner, M., Bailey, J., & Linkman, S. (2009). Systematic literature reviews in software engineering–a systematic literature review. Information and software technology, 51(1), 7-15.
Snyder, H. (2019). Literature review as a research methodology: An overview and guidelines. Journal of business research, 104, 333-339.
Xiao, Y., & Watson, M. (2019). Guidance on conducting a systematic literature review. Journal of planning education and research, 39(1), 93-112.
Mengist, W., Soromessa, T., & Legese, G. (2020). Method for conducting systematic literature review and meta-analysis for environmental science research. MethodsX, 7, 100777.
Creswell, J. W. (2009). Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches (3 ed.). Los Angeles: SAGE.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101.
Joffe, H. (2012). A Guide for Students and Practitioners. Qualitative Research Methods in Mental Health and Psychotherapy, 209-223.
Vaismoradi, M., Jones, J., Turunen, H. & Snelgrove, S. (2016). Theme development in qualitative content analysis and thematic analysis. Journal of Nursing Education and Practice, 6(5): 100-110.
Maguire, M., & Delahunt, B. (2017). Doing a thematic analysis: A practical, step-by-step guide for learning and teaching scholars. All Ireland journal of higher education, 9(3).
Nowell, L. S., Norris, J. M., White, D. E., & Moules, N. J. (2017). Thematic analysis: Striving to meet the trustworthiness criteria. International journal of qualitative methods, 16(1), 1609406917733847.
Braun, V., & Clarke, V. (2012). Thematic analysis. American Psychological Association.
Vaismoradi, M., & Snelgrove, S. (2019). Theme in qualitative content analysis and thematic analysis. Retrieved March 25, 2024, from https://www.qualitative-research.net/index.php/fqs/article/view/3376/4470:
Dawadi, S. (2021). Thematic analysis approach: A step by step guide for ELT research practitioners. Journal of NELTA, 25(1-2), 62-71.
Lochmiller, C. R. (2021). Conducting thematic analysis with qualitative data. The Qualitative Report, 26(6), 2029-2044.
Byrne, D. (2022). A worked example of Braun and Clarke’s approach to reflexive thematic analysis. Quality & quantity, 56(3), 1391-1412.
Braun, V., & Clarke, V. (2023). Toward good practice in thematic analysis: Avoiding common problems and be (com) ing a knowing researcher. International journal of transgender health, 24(1), 1-6.
Fuchs, K. (2023). A Systematic Guide for Conducting Thematic Analysis in Qualitative Tourism Research. Journal of Environmental Management and Tourism (JEMT), 14(6 (70)), 2696-2703.
Naeem, M., Ozuem, W., Howell, K., & Ranfagni, S. (2023). A step-by-step process of thematic analysis to develop a conceptual model in qualitative research. International Journal of Qualitative Methods, 22, 16094069231205789
Hsieh, H. F., & Shannon, S. E. (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative health research, 15(9), 1277-1288.
Elo, S., & Kyngäs, H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of advanced nursing, 62(1), 107-115.
Rapport, F. (2010). Summative analysis: A qualitative method for social science and health research. International Journal of Qualitative Methods, 9(3), 270-290.
Saldana, J. (2013). The Coding Manual for Qualitative Researchers (2nd ed.). London: Sage.
Kibiswa, N. K. (2019). Directed qualitative content analysis (DQlCA): A tool for conflict analysis. The Qualitative Report, 24(8), 2059-2079.
Kleinheksel, A. J., Rockich-Winston, N., Tawfik, H., & Wyatt, T. R. (2020). Demystifying content analysis. American journal of pharmaceutical education, 84(1), 7113.
Shava, G. N., Hleza, S., Tlou, F., Shonhiwa, S., & Mathonsi, E. (2021). Qualitative content analysis, utility, usability and processes in educational research. International Journal of Research and Innovation in Social Science, 5(7), 553-558.
Rink, L. C., Oyesanya, T. O., Adair, K. C., Humphreys, J. C., Silva, S. G., & Sexton, J. B. (2023). Stressors among healthcare workers: a summative content analysis. Global qualitative nursing research, 10, 23333936231161127.
Maykut, P., & Morehouse, R. (1994). Beginning Qualitative Research: A Philosophic and Practical Guide. London: The Palmers Press.
Kaiser, K. (2009). Protecting respondent confidentiality in qualitative research. Qualitative health research, 19(11), 1632-1641.
Nagai, H., Nakazawa, E., & Akabayashi, A. (2022). The creation of the Belmont Report and its effect on ethical principles: a historical study. Monash bioethics review, 40(2), 157-170.
Kang, E., & Hwang, H. J. (2023). The Importance of Anonymity and Confidentiality for Conducting Survey Research. Journal of Research and Publication Ethics, 4(1), 1-7.
Hecker, J. & Kalpokas, N. (2024). Confidentiality and privacy in research. Retrieved February 17, 2024, from https://www.scribbr.com/methodology/research-ethics/
Downloads
เผยแพร่แล้ว
How to Cite
ฉบับ
บท
License
Copyright (c) 2024 PAAT Journal (วารสารสมาคมรัฐประศาสนศาสตร์แห่งประเทศไทย)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
