แรงจูงใจในการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานตามแนว สติปัฏฐาน 4 ของนักเรียนไทยยุคใหม่

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. วิเคราะห์แรงจูงใจของนักเรียนไทยยุคใหม่ในการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานตามแนวสติปัฏฐาน 4 และ 2. เสนอแนวทางส่งเสริมการบูรณาการการภาวนาในระบบการศึกษาไทย การศึกษาอาศัยการวิเคราะห์เอกสาร งานวิจัย และคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา โดยเน้นหลักธรรมที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ ไตรสิกขา สมถะ–วิปัสสนา และสติปัฏฐาน 4 ซึ่งเป็นแกนกลางของการพัฒนาจิตและปัญญาตามหลักพุทธธรรม ผลการศึกษา พบว่า

1. แรงจูงใจของนักเรียนในการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานเกิดจากปัจจัยสำคัญ 4 ประการ ได้แก่ (1) ครอบครัว โดยเฉพาะการปลูกฝังโดยผู้ปกครองที่ปฏิบัติธรรม (2) โรงเรียนและสภาพแวดล้อมทางการศึกษา ที่จัดกิจกรรมสมาธิและธรรมศึกษา (3) แรงขับภายในของผู้เรียน เช่น ความต้องการพัฒนาตนเอง ลดความเครียด และค้นหาความสุขภายใน และ (4) การเข้าถึงสื่อดิจิทัลทางธรรมะ ซึ่งช่วยกระตุ้นความสนใจและการปฏิบัติได้อย่างมีประสิทธิภาพ

2. การบูรณาการการปฏิบัติธรรมในโรงเรียนส่งผลต่อการพัฒนาทั้งด้านสติ สมาธิ คุณธรรม และการเรียนรู้เชิงลึก ช่วยเสริมสร้างสมรรถนะทางอารมณ์ การกำกับตนเอง และคุณภาพชีวิตเชิงจิตวิญญาณในระยะยาว ข้อค้นพบสะท้อนว่าวิปัสสนากรรมฐานตามแนวสติปัฏฐาน 4 เป็นแนวทางที่เหมาะสมในการพัฒนาศักยภาพผู้เรียนทั้งด้านการศึกษาและจริยธรรม โดยเฉพาะในยุคสังคมที่เต็มไปด้วยความเครียดและความผันผวน ข้อเสนอเชิงนโยบาย ได้แก่ การพัฒนาหลักสูตร สมรรถนะครู การมีส่วนร่วมของครอบครัว และการใช้เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือส่งเสริม เพื่อสร้างระบบสนับสนุนการปฏิบัติธรรมอย่างยั่งยืนในระดับสถานศึกษาและสังคมไทยโดยรวม