หน่วยงานทางปกครองกับการบริการสาธารณะ

บทคัดย่อ

พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 3 กำหนดให้กระทรวง ทบวง กรม ส่วนราชการที่เรียกชื่ออย่างอื่นและมีฐานะเป็นกรม ราชการส่วนภูมิภาค ราชการส่วนท้องถิ่น รัฐวิสาหกิจที่ตั้งขึ้นโดยพระราชบัญญัติหรือพระราชกฤษฎีกา หรือหน่วยงานอื่นของรัฐ และให้หมายความรวมถึงหน่วยงานที่ได้รับมอบหมายให้ใช้อำนาจทางปกครองหรือให้ดำเนินกิจการทางปกครองเป็น “หน่วยงานทางปกครอง” ซึ่งบทบาทสำคัญของหน่วยงานทางปกครองคือการจัดทำบริการสาธารณะ โดยส่วนราชการในฐานะที่เป็นฝ่ายปกครองโดยสภาพก็จะต้องจัดทำบริการสาธารณะเพื่อตอบสนองความต้องการของประชาชนในภารกิจที่ไม่สามารถมอบให้องค์กรรูปแบบอื่นเข้ามาดำเนินการแทนได้ แต่หากรัฐจำเป็นต้องดำเนินกิจกรรมการบริการสาธารณะด้านพาณิชยกรรมและอุตสาหกรรม ก็จะมีการตราพระราชบัญญัติหรือพระราชกฤษฎีกาเพื่อจัดตั้งรัฐวิสาหกิจขึ้นมาโดยมีส่วนราชการกำกับดูแลการปฏิบัติงาน หรือหากบางภารกิจซึ่งเป็นการบริการสาธารณะทางสังคมและวัฒนธรรม และต้องการความอิสระคล่องตัวในการทำงานโดยไม่มุ่งแสวงหากําไร รัฐอาจจัดตั้งหน่วยงานอื่นของรัฐที่ไม่ใช่ส่วนราชการและไม่ใช่รัฐวิสาหกิจ หรือในรูปแบบองค์การมหาชนเพื่อจัดทำบริการสาธารณะ รวมไปถึงการมอบหมายให้องค์กรเอกชนหรือองค์กรวิชาชีพใช้อำนาจทางปกครองหรือดำเนินกิจการทางปกครองแทนรัฐในการจัดทำบริการสาธารณะด้วยเช่นกัน

อนึ่ง ภารกิจการจัดทำบริการสาธารณะอาจไม่ได้สัมพันธ์ไปกับนิยามของหน่วยงานทางปกครองตามนัยยะนี้ทั้งหมด เพราะนิยามของหน่วยงานทางปกครองดังกล่าวนี้ เป็นเรื่องของการจัดระเบียบบริหารราชการของรัฐเพื่อให้มีการบังคับบัญชา ควบคุม หรือกำกับดูแลการกระทำของหน่วยงานทางปกครองหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐให้ใช้อำนาจโดยชอบด้วยกฎหมายในการจัดทำบริการสาธารณะ