พุทธวิธีบริหารจัดการน้ำ

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อศึกษาการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำในสมัยพุทธกาล และ 2) เพื่อวิเคราะห์แนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำตามหลักพระพุทธศาสนา เป็นงานวิจัยเชิงเอกสาร โดยการศึกษาจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาไทยและอรรถกถา

ผลการวิจัย พบว่า ทรัพยากรน้ำในสมัยพุทธกาล น้ำเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจากธรรมชาติในพระพุทธศาสนาได้มีการกล่าวถึงน้ำไว้ในมุมมองต่าง ๆ น้ำที่ปรากฏในคัมภีร์พระวินัย พระสูตรและพระอภิธรรม มีการบัญญัติเรื่องการใช้น้ำ การไม่ให้ดื่มน้ำที่มีสิ่งมีชีวิตอยู่ เห็นว่าน้ำเป็นเครื่องมือหรือสื่อกลางในการสอนธรรมะ และน้ำ คือ คำว่าอาโปธาตุ อุทกภัยสมัยพุทธกาลก็ได้มีการกล่าวถึงภัยต่าง ๆ ซึ่งเป็นเหตุการณ์สมัยที่ฝนตกใหญ่นอกฤดูกาล ภัยแล้งสาเหตุของภัยแล้งนั้นเกิดจากฝนไม่ตก ปัญหาการแย่งน้ำทำนาดังเช่นในสมัยพุทธกาล ทะเลาะกันเพราะแย่งน้ำทำนา การบริหารจัดการทรัพยากรน้ำในคัมภีร์พระพุทธศาสนา มีดังนี้ 1) การบริหารจัดการอุทกภัย ในสมัยพุทธกาลนั้นจะใช้หลักแห่งความไม่ประมาทในการแก้ปัญหา 2) การบริหารจัดการภัยแล้งจะยึดหลักการกตัญญูต่อแหล่งน้ำและการกตัญญูต่อต้นไม้ซึ่งเป็นแหล่งให้กำเนิดต้นน้ำลำธารด้วย 3) การบริหารจัดการแหล่งทรัพยากรน้ำกรณีแม่น้ำโรหิณี ทรงระงับความทะเลาะของหมู่พระญาติ หลักธรรมในการบริหารจัดการ ฆราวาสธรรม 4 พรหมวิหาร 4 สังคหวัตถุ 4 วุฒิธรรม 4 ศีล สมาธิ และปัญญา สาราณียธรรม 6 เป็นหลักในการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำได้อย่างมีประสิทธิภาพ